როდესაც საქმე ეხება წონის კლებას ან მომატებას, ხშირად გვესმის, რომ წარმატებას მეტაბოლიზმი განსაზღვრავს. ბევრს სჯერა, რომ თუ მეტაბოლიზმი სწრაფია, სხეული ადვილად იწვავს კალორიებს და ინარჩუნებს გამხდარ ფორმას, ხოლო ნელი მეტაბოლიზმი იწვევს წონის მომატებას. მაგრამ სინამდვილეში, ეს მექანიზმი ბევრად უფრო რთულია, და მთავარი ფაქტორი ხშირად არის გენეტიკა.

რა არის მეტაბოლიზმი?

მეტაბოლიზმი არის ორგანიზმის პროცესი, რომელიც კალორიებს გარდაქმნის ენერგიად. მისი სიჩქარე კი დამოკიდებულია რამდენიმე ფაქტორზე, რომელთა ნაწილი დაბადებიდანვე გვაქვს. მაგალითად, სიმაღლე, კუნთოვანი მასა და სქესი პირდაპირ გავლენას ახდენს მეტაბოლიზმის სიჩქარეზე.

არის თუ არა განსხვავებული მეტაბოლიზმის სიჩქარე თანდაყოლილი?

ხშირად გვსმენია, რომ ზოგს “ბუნებრივად” აქვს სწრაფი მეტაბოლიზმი, რაც საშუალებას აძლევს, ნებისმიერი საკვები მიიღოს წონის მომატების გარეშე. სინამდვილეში, მეტაბოლიზმის სიჩქარე გენეტიკასთან მჭიდრო კავშირშია, მაგრამ ის არ არის ერთმნიშვნელოვნად განსაზღვრული.

სხეულის ფორმა და კუნთოვანი მასა

ადამიანები, რომლებსაც უფრო მოწიფული სხეული აქვთ და მეტს იწონიან, როგორც წესი, უფრო სწრაფი მეტაბოლიზმი აქვთ, რადგან მათი სხეული მეტი ქსოვილისგან შედგება, რაც უფრო მეტ ენერგიას მოიხმარს. რაც უფრო მეტი კუნთი გაქვთ, მით უფრო მეტი კალორია იწვება ყოველდღიურად, რადგან კუნთები მეტ ენერგიას საჭიროებენ დასვენების მდგომარეობაშიც კი.

სქესის გავლენა

კაცებს მეტაბოლიზმი უფრო სწრაფი აქვთ, ვიდრე ქალებს, ძირითადად იმიტომ, რომ აქვთ უფრო მეტი კუნთოვანი მასა და ნაკლები სხეულის ცხიმი. კუნთები, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, მეტ ენერგიას მოიხმარენ, რაც მეტაბოლიზმის სიჩქარეს ზრდის.

რა არის BMR და TDEE?

BMR (basal metabolic rate) არის ძირითადი მეტაბოლიზმის სიჩქარე, ანუ ის კალორიების რაოდენობა, რომელსაც თქვენი სხეული იყენებს სავალდებულო ფუნქციებისთვის, როგორიცაა სუნთქვა, გულის ცემა და სისხლის მიმოქცევა. TDEE (total daily energy expenditure) კი არის დღიური კალორიის რაოდენობა, რომელიც მოიცავს მოძრაობასა და ფიზიკურ აქტივობას.

BMR-ს გავლენას ახდენს ასაკი, ჰორმონების ფუნქცია, და, რაც მთავარია, სხეულის შემადგენლობა. უფრო მეტი კუნთოვანი მასა უფრო მაღალ BMR-ს ნიშნავს. ეს ნიშნავს, რომ რაც უფრო მეტი კუნთი გაქვთ, მით უფრო მეტი კალორია დაწვავთ ყოველდღიურად.

შეგიძლიათ თუ არა მეტაბოლიზმის სიჩქარის კონტროლი?

მიუხედავად იმისა, რომ თქვენი BMR გარკვეულწილად გენეტიკაზეა დამოკიდებული, არსებობს ფაქტორები, რომელთა კონტროლი შეგიძლიათ, რათა მეტაბოლიზმის სიჩქარე გაზარდოთ. მაგალითად, მეტად აქტიური ცხოვრების წესი და კუნთოვანი მასის გაზრდა შეიძლება იყოს გადამწყვეტი.

ვარჯიში და კუნთოვანი მასის ზრდა

კუნთების ზრდა ერთ-ერთი საუკეთესო გზაა მეტაბოლიზმის გასაუმჯობესებლად. ძალისმიერი ვარჯიში, როგორიცაა წონებით ვარჯიში, ეხმარება კუნთოვანი მასის გაზრდას, რაც, თავის მხრივ, ზრდის BMR-ს. კვლევები აჩვენებს, რომ მეტაბოლიზმის 60%-ზე მეტი დამოკიდებულია კუნთოვან მასაზე. ამიტომ, კუნთების გაძლიერება პირდაპირ გავლენას ახდენს თქვენი ენერგიის მოხმარებაზე.

აქტიურობა და მოძრაობა

მეტაბოლიზმის სიჩქარე ასევე დამოკიდებულია დღიური აქტივობების რაოდენობაზე. რაც უფრო მეტს მოძრაობთ, მით უფრო მეტი ენერგია იწვება, რაც ზრდის TDEE-ს. მაგალითად, ვარჯიშის დღეებში მეტაბოლიზმი უფრო მაღალია, ვიდრე მაშინ, როდესაც მთელი დღე ნეტფლიქსის ყურებაში ატარებთ.

გენეტიკა და მეტაბოლიზმის როლი

მიუხედავად იმისა, რომ გენეტიკა მნიშვნელოვან როლს თამაშობს მეტაბოლიზმის სიჩქარეში, ის არ არის მთავარი მიზეზი, რომელიც წონის შენარჩუნებას ან კლებას განაპირობებს. ცხოვრების სტილის ფაქტორები, როგორიცაა აქტივობის დონე და კუნთოვანი მასა, შეუძლიათ გადაწონონ თანდაყოლილი მეტაბოლიზმის მახასიათებლები.

დასკვნა: როგორ აკონტროლოთ თქვენი მეტაბოლიზმი?

საბოლოო ჯამში, წონაში ვიკლებთ, როდესაც უფრო მეტ კალორიას ვხარჯავთ, ვიდრე ვიღებთ. მეტაბოლიზმის გენეტიკური ასპექტი მნიშვნელოვანია, მაგრამ აქტიურობა და სწორი კვება ასევე გადამწყვეტია.

თუ დარწმუნებული ხართ, რომ სწორად იკვებებით და აქტიურები ხართ, მაგრამ წონაში მაინც ვერ იკლებთ, სასურველია, გაიაროთ კონსულტაცია ექიმთან და შეამოწმოთ დიაბეტის ან ფარისებრი ჯირკვლის ფუნქციონირება, რადგან ამ ორგანოებმა შეიძლება გავლენა მოახდინონ ჰორმონებზე და, შესაბამისად, მეტაბოლიზმზე.

გახსოვდეთ, რომ მეტაბოლიზმის სიჩქარე გენეტიკას უკავშირდება, მაგრამ თქვენი მოქმედებები – ფიზიკური აქტივობა, ვარჯიში და ჯანსაღი კვება – ასევე გადამწყვეტ როლს ასრულებს თქვენი სხეულის ფორმირებაში.